BATH – Nu uit RIVM-onderzoek blijkt dat bijna iedereen te veel PFAS in het bloed heeft, klinkt de roep om stevige maatregelen luider dan voorheen. Vooral inwoners van industriegebieden, zoals rondom de Westerschelde, blijken volgens het eerste grootschalige onderzoek van het instituut extra blootgesteld aan de schadelijke stoffen. Angelien Hagenaars, bestuurder bij waterschap Brabantse Delta en verantwoordelijk voor de afvalwaterzuivering bij Bath, noemt de situatie “zorgwekkend en structureel”. Zij pleit voor een verbod op gebruik van PFAS: dat biedt duidelijkheid, ook voor het bedrijfsleven.

Audio: Angelien Hagenaars, van Waterschap Brabantse Delta, is bij het waterschapsbestuur verantwoordelijk voor de afvalwaterzuivering in Bath. Jaarlijks gaan daar miljoenen kubieke meters afvalwater de Westerschelde in - met in totaal 23 kilo PFAS per jaar. Hagenaars wil het probleem bij de bron aanpakken.

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die onder meer water-, vet- en vuilafstotend zijn. Ze worden gebruikt in talloze consumentenproducten en industriële processen. De stoffen breken nauwelijks af in het milieu en worden in verband gebracht met gezondheidsrisico’s zoals leverschade, hormoonverstoringen en verhoogde kans op kanker. Het zijn zogeheten ‘forever chemicals’, stoffen die in de natuur nauwelijks afbreken en zich opstapelen in het lichaam, aldus Hagenaars. “Onze zuiveringsinstallaties kunnen deze stoffen momenteel nog niet verwijderen. Ze blijven dus in het water, en uiteindelijk in ons milieu én onze lichamen.”

PFAS zit overal

Volgens Hagenaars is het probleem diepgeworteld in het dagelijks leven. “PFAS zit in producten die vrijwel iedereen gebruikt: regenkleding, antiaanbakpannen, schoonmaakmiddelen en zelfs vaatwastabletten. Als zoiets dagelijks door miljoenen mensen wordt gebruikt, komt het ook massaal in het rioolwater terecht.”

Het zuiveren van dat water is technisch gezien uiterst complex. “Op laboratoriumschaal kunnen we PFAS inmiddels uit water halen, maar de technieken zijn peperduur en nog niet geschikt voor toepassing in grote rioolwaterzuiveringen zoals bij ons in Bath. We zijn er simpelweg nog lang niet,” aldus Hagenaars.

'Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit'

Het waterschap richt zich daarom op een bronaanpak. “Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit,” herhaalt Hagenaars meermaals. “Daarom pleiten we voor beperking van het gebruik van PFAS en voor duidelijke afspraken met bedrijven die deze stoffen verwerken of lozen.”

Hoewel waterschappen geen vergunningverlener zijn en bedrijven dus niet rechtstreeks kunnen aanspreken op lozingen, is er volgens Hagenaars wel degelijk overleg. “Met grote industriële bedrijven spreken we over vermijding en reductie. In sommige gevallen zijn er afspraken over geconcentreerde afvalstromen die apart kunnen worden behandeld.”

Juist dat laatste – het zuiveren aan de bron – zou een enorme stap voorwaarts zijn. “Als je PFAS in een geconcentreerde stroom uit een fabriek kunt aanpakken, is dat veel effectiever dan wanneer het eerst wordt verdund in het hele rioolsysteem. Dan is het veel moeilijker om eruit te halen.”

'Liever verbod dan reguleren'

Op de vraag of er strengere normen moeten komen, antwoordt Hagenaars dat ze verder wil gaan. “Regels over hoeveel PFAS je nog mag lozen, zijn een doekje voor het bloeden. Wat we nodig hebben is een verbod op het gebruik van PFAS. Werk toe naar alternatieve stoffen en technieken. Want wat je niet produceert, hoef je ook niet op te ruimen.”

PFAS-vrij water?

Op de lange termijn droomt ook Hagenaars van PFAS-vrij water, maar ze is realistisch. “Ik hoop dat we daar ooit komen, maar of ik het nog mee ga maken? Ik weet het niet. Voor sommige toepassingen bestaan al goede alternatieven, voor andere zijn we nog lang niet zo ver.”

Met het RIVM-onderzoek als harde wake-upcall hoopt ze dat de politiek nu in beweging komt. “De tijd van vrijblijvendheid is echt voorbij. Als bijna iedereen in Nederland te veel PFAS in het bloed heeft, moeten we ons afvragen: hoe lang kunnen we hiermee doorgaan?”

• Lees ook: Reimerswaal in verzet tegen PFAS-lozingen Westerschelde: 'Daar zwemmen onze kinderen'