RILLAND / GOES - De overbelasting van het elektriciteitsnet -oftewel de netcongestie- is nu ook nadrukkelijk merkbaar in de gemeente Reimerswaal. Daar heeft netbeheerder Stedin deze week een stop afgekondigd bij het toekennen van nieuwe aansluitingen voor grootgebruikers. Voor Martin Martens, regiodirecteur van Stedin in Zeeland, zoekt naar creatieve oplossingen om de energietransitie gaande te houden. Zijn advies aan ondernemers die tóch willen verduurzamen met zon- of windenergie: "Blijf vooral bezig met je plannen en laat jezelf op de wachtlijst zetten."

De netcongestie in Reimerswaal raakt vooral de grotere bedrijven in de staart van Zuid-Beveland, bij het terugleveren van duurzame energie op het net. De uitbreiding van het hoogspanningsnet kost tijd, voor de korte termijn lijkt flexibel omgaan met de schaarse ruimte daarom de enige oplossing voor ondernemers die willen verduurzamen.

Directeur Martins, wat is er precies in Rilland aan de hand?

Martin Martens: “In de gemeente Reimerswaal, en specifiek bij het hoofdverdeelstation Rilland, zien we dat er veel grote zonneweides en windmolenprojecten bij zijn gekomen. Dat betekent dat we langzaam tegen de limieten van dat station aanlopen.”

Betekent dit dat er nu nog wel ruimte is voor lopende plannen die in ontwikkeling zijn, zoals het Zebra-windproject?

Martin Martens: “Het is lastig om concrete projecten te noemen, zoals het Zebra-windproject. Maar we zien dat er zoveel projecten op ons afkomen dat we op termijn echt in de problemen gaan komen. Wat wij in dit soort gevallen altijd doen, is de capaciteit van het net uitbreiden. Dat gaan we ook nu doen. We berekenen of we op tijd zijn met het uitbreiden van die capaciteit. In dit geval lijkt dat niet het geval te zijn. Daarom moeten we congestie afroepen, en dat geldt vooral voor grootverbruikers, zoals grote zonne- en windparken.”

Voor de mensen die niet bekend zijn met de term, congestie betekent feitelijk dat er te veel energie tegelijkertijd op het net wordt gezet, waardoor het dan verstopt raakt?

Martin Martens: “Ja, inderdaad. De capaciteit van ons netwerk is dan niet groot genoeg om al die opgewekte elektriciteit af te voeren naar de verbruikers.”

Veel bedrijven willen in deze periode verduurzamen. Gaat dat dan nog wel lukken?

Martin Martens: “Dat is een goede vraag. De energietransitie verloopt met horten en stoten. Aan de ene kant zien we bedrijven met veel ambitie om te verduurzamen. De energietransitie leeft echt, en er is veel duurzame energie voor nodig. De gemeente Reimerswaal doet zijn uiterste best en neemt verantwoordelijkheid voor de opwek van duurzame elektriciteit. We zien veel windmolens en zonneparken rond Rilland en het Schelderijnkanaal. Die moeten dan allemaal naar de bedrijven die willen verduurzamen. In dit geval is de infrastructuur even niet toereikend, dus moeten we tijdelijk de handrem aantrekken en vervolgens weer verder. Die horten en stoten blijven we voorlopig wel houden.”

Naast de versterking die nu gaande is, kiest Stedin ook voor tijdelijke oplossingen zoals meer flexibiliteit en ‘cable sharing’ of ‘cable pooling’. Wat kunnen we daaronder verstaan?

Martin Martens: “Flexibiliteit betekent het anders benutten van het net. Het net zit niet continu vol; een groot deel van de dag en nacht is er wel degelijk capaciteit. Met flexibiliteit bedoelen we het opwekken of verbruik van elektriciteit verschuiven in de tijd, zodat piekmomenten op momenten komen dat er nog wel plaats is. Cable pooling is het delen van infrastructuur tussen bijvoorbeeld een zonne- en een windpark. Dit kan ook in de gemeente Reimerswaal oplossingen bieden. Bij een congestie-aankondiging doen we een congestie management onderzoek, waarin we de mogelijkheden naar flexibiliteit onderzoeken. Cable pooling zal zeker een van de oplossingen zijn waar we de komende maanden mee gaan stoeien om te kijken of dat kan helpen voor dit gebied.”

Eén van die flexibele oplossingen is dat grootgebruikers die nu al de mogelijkheid hebben om terug te leveren, een deel van die ruimte niet benutten, zodat anderen dat weer kunnen benutten en daarvoor een vergoeding krijgen. Hoe werkt dat?

Martin Martens: “Met die flexibiliteitsafspraken zijn inderdaad vergoedingen gemoeid. Bedrijven die tijdelijk op een ander moment produceren krijgen een vergoeding, zodat ze er geen financieel nadeel van ondervinden. Dat moeten we dan goed regelen in contracten.”

Maar dat is natuurlijk een bijzondere situatie. Bedrijven die energie produceren krijgen betaald om het niet te leveren. Dat klinkt tegenstrijdig.

Martin Martens: “Dat klinkt inderdaad tegenstrijdig, maar tegelijkertijd krijgen andere bedrijven toegang tot het net en blijft de motor van de energietransitie draaiende, zodat we vooruit blijven gaan totdat het net definitief is uitgebreid.”

Hoe wordt de hoogte van zo'n vergoeding vastgesteld?

Martin Martens: “Dat is een kwestie van onderhandelen. Normaal gesproken kijken we naar de kosten en de inkomsten die bedrijven normaal hebben. Het gaat hier echt om grootverbruikers zoals bedrijven, beheerders van grote zonneparken en windparken, en om agrarische bedrijven met veel zonnepanelen op hun schuren. Kleinverbruikers en particulieren worden niet geraakt door deze congestie-aankondiging.”

Wanneer is een Stedin-klant eigenlijk een grootverbruiker, in dit opzicht?

Martin Martens: “We praten hier over aansluitingen van groter dan drie keer 80 ampère, oftewel aansluitingen van boven de 50 of 55 kilowatt.”

Dat hebben de meeste mensen thuis niet.

Martin Martens: “Nee, inderdaad. Dat gaat echt over de grotere installaties.”

Het gaat hier dus feitelijk om grootproducenten, want het is het terugleveren van energie op het net. Een paar weken geleden werd bekend dat het met de congestie wat betreft de afname wel mee leek te vallen. De grotere problemen liggen voornamelijk in Zeeuws-Vlaanderen. Is dat niet een andere kant van deze congestie?

Martin Martens: “Ja, dat klopt. Er zijn momenten op de dag dat we in Zeeland te veel energie hebben en het niet afgevoerd krijgen, en momenten dat we te weinig energie getransporteerd krijgen door onze netten. Die piekmomenten willen we eruit halen door het net uit te breiden. Tot die tijd werken we met flexibiliteit. Op 10 juni jongstleden heeft TenneT de onderzoeksresultaten van een rapport bekendgemaakt, waarin staat dat er boven de Westerschelde weer enige ruimte lijkt te zijn door gevonden flexibiliteit. De wachtlijst die sinds vorige zomer was ontstaan, kunnen we daardoor voor een groot gedeelte wegwerken. In Zeeuws-Vlaanderen blijven de problemen nog wel even bestaan.”

Lokale energieopslag, batterijen, en e-hubs klinken bijna als toverwoorden tegenwoordig. Bieden die enige soelaas hier in Reimerswaal?

Martin Martens: “Dat zou één van de flexibele oplossingen kunnen zijn die we gaan onderzoeken. In het gebied ten noorden van Reimerswaal, in Tholen, hebben we al een e-hub opgezet. Bedrijven werken daar samen om opwek en verbruik te combineren met een batterij, zodat ze het verbruik op een manier doen die geen overlast voor de netten veroorzaakt. Dit zijn oplossingen die hier ook denkbaar kunnen zijn, en dat zullen we in de komende maanden onderzoeken.”

Reimerswaal ligt dicht tegen Brabant aan, in het grensgebied. De congestie beperkt zich niet alleen tot Zeeland. Is er ook een uitwisseling of flexibilisering mogelijk met de Brabantse buren?

Martin Martens: “In sommige gevallen wel, maar dat zal heel beperkt zijn. Het Zeeuwse gedeelte is voornamelijk aangesloten op het station Rilland, terwijl het deel in West-Brabant is aangesloten op Bergen op Zoom. De congestie is echt stationsgebonden, dus oplossingen vanuit Brabant zullen beperkt zijn.”

In de gemeente Bergen op Zoom zijn nu discussies gaande over een 380 kV-station voor de versterking van het net bij Halsteren. Is er een onderling verband?

Martin Martens: “De congestie is echt stationsgebonden. Het station in Halsteren dat gebouwd moet worden, en nu enkele maanden vertraagd is door keuzes in de gemeenteraad, wordt gebouwd voor de uitbreiding van de netten in West-Brabant, Tholen en Schouwen-Duiveland. Dat staat los van wat er nu in Reimerswaal gebeurt.”

Ondernemers, grootverbruikers of mensen die iets meer dan gemiddeld aan zonnepanelen willen aanleggen in Reimerswaal, krabben zich nu achter de oren. Wat moeten zij doen? Waar kunnen zij met adviezen of raad terecht?

Martin Martens: “Mijn advies zou zijn: blijf vooral bezig met je plannen en laat jezelf op de wachtlijst zetten. Op het moment dat we congestie afkondigen, kunnen we verbruikers van het net die toch nog toegang willen op een wachtlijst zetten. Nieuwe aansluitingen of uitbreidingen komen op die wachtlijst volgens het principe van 'first come, first serve'. Daarnaast kunnen bedrijven zich altijd melden voor het aanbieden van flexibiliteit of ideeën om flexibeler met het energiesysteem om te gaan. Dan gaan wij daar vanuit het netbeheer mee aan de slag.”

De vraag blijft, hoeveel er op korte termijn nog mogelijk is met tijdelijke maatregelen en flexibilisering. Zit daar een grens aan, of blijkt het redelijk elastisch?

Martin Martens: “Het net is constant in beweging, net als de wachtlijst. Ik verwacht een maand of vier, vijf nodig te hebben om het onderzoek goed te doen. Met de zomer in aantocht zou dat eind dit jaar moeten lukken. Dan komen we met een plan en kunnen we zien wat er de komende jaren mogelijk is. Tot die tijd zitten we aan de grens van de mogelijkheden. Flexibiliteit helpt, maar het kan de limieten van de infrastructuur niet definitief oplossen.”

Wat betekent dat voor de toekomst van de duurzame energieproductie, oftewel de energietransitie, in de Bevelanden?

Martin Martens: “Het betekent dat we in de komende jaren een enorme verbouwing van ons energienet moeten uitvoeren, waarbij we continu moeten bijbouwen en verbeteren. Als we door blijven groeien in het huidige tempo, zal dat voorlopig met horten en stoten blijven gaan. De grote plannen voor de toekomst, zoals de opslag van energie, waterstofproductie, en nog meer duurzame energieopwekking, vereisen dat we onze netten continu verbeteren en uitbreiden. Het blijft voorlopig een uitdaging, maar het biedt ook kansen voor innovatie en samenwerking.”